احکام نماز آیات

نماز آیات

نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد، و دستور آن این است که انسان بعد از نیت، تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند، باز به رکوع رود تا پنج مرتبه، و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بجا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.

در نماز آیات ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد، آیه های یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون این که حمد بخواند قسمت دوم همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلا به قصد سوره "قل هو الله احد" بسم الله الرحمن الرحیم بگوید و به رکوع رود، بعد بایستد و بگوید: "قل هو الله احد" دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید: "الله الصمد" باز به رکوع رود و بایستد و بگوید: "لم یلد و لم یولد" و برود به رکوع باز هم سر بردارد و بگوید: "و لم یکن له کفوا احد" و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده کند و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از سجده دوم، تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

اگر در یک رکعت از نماز آیات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را پنج قسمت کند، مانعی ندارد.

چیزهایی که در نماز یومیه واجب و مستحب است، در نماز آیات هم واجب و مستحب می باشد، ولی در نماز آیات مستحب است به جای اذان و اقامه سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند: "الصلاة ".

مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید "سمع الله لمن حمده " و نیز پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم، گفتن تکبیر مستحب نیست.

مستحب است پیش از رکوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند، و اگر فقط یک قنوت پیش از رکوع دهم بخواند، کافی است .

اگر در نماز آیات شک کند که چند رکعت خوانده و فکرش به جایی نرسد، نماز باطل است .

اگر شک کند که در رکوع آخر رکعت اول است یا در رکوع اول رکعت دوم، و فکرش به جایی نرسد، نماز باطل است. ولی اگر مثلا شک کند که چهار رکوع کرده یا پنج رکوع، چنانچه برای  رفتن به سجده خم نشده، باید رکوعی را که شک دارد بجا آورده یا نه، بجا آورد. و اگر برای رفتن به سجده خم شده، باید به شک خود اعتنا نکند.

هر یک از رکوع های نماز آیات رکن است که اگر عمدا یا اشتباها کم یا زیاد شود، نماز باطل است .

کدام اوقات نماز آیات می خوانیم

 نماز آیات ـ که دستور آن خواهد آمد ـ به واسطه چهار چیز واجب مى شود :

(اوّل) گرفتن خورشید.

(دوم) گرفتن ماه، اگر چه مقدار کمى از آنها گرفته شود و کسى هم از آن نترسد.

(سوم) زلزله، اگر چه کسى هم نترسد.

(چهارم) رعد و برق و بادهاى سیاه و سرخ و مانند اینها از آیات آسمانى، در صورتى که بیشتر مردم از آنها بترسند، و امّا در حوادث زمینى ـ مانند فرو رفتن آب دریا و افتادن کوه که موجب ترس اکثر مردم شودـ احتیاط مستحبّ خواندن نماز آیات است.

 اگر از چیزهایى که نماز آیات براى آنها واجب است بیشتر از یکى اتّفاق بیفتد، انسان باید براى هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید یک نماز آیات براى گرفتن خورشید، و نماز دیگر هم براى زلزله بخواند.

کسى که قضاى چند نماز آیات بر او واجب است، چه همه آنها براى یک چیز واجب شده باشد ـ مثل آن که سه مرتبه خورشید گرفته و نماز آنها را نخوانده است ـ چه براى چند چیز باشد ـ مثل خورشید گرفتن و ماه گرفتن ـ موقعى که قضاى آنها را مى خواند، لازم نیست معین کند که براى کدام یک از آنهاست، هر چند احتیاط مستحبّ آن است که معین نماید اگر چه به تعیین اجمالى، مثل آن که نیت کند اوّل نمازِ آیات یا دوم نمازِ آیاتى که بر من واجب شده قضاى آن را به جا مى آورم.

چیزهایى که نماز آیات براى آنها واجب است، در هر جایى اتّفاق بیفتد، فقط مردم همان جا باید نماز آیات بخوانند، و بر مردم جاهاى دیگر واجب نیست.

 وقت نماز آیات در کسوف و خسوف، از زمانى است که خورشید یا ماه شروع به گرفتن مى کند تا زمانى که تمام قرص باز نشده، و احتیاط مستحبّ آن است که به قدرى تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند، بلکه مستحبّ است هنگام شروع به گرفتن نماز را بخواند.

اگر خواندن نماز آیات را به قدرى تأخیر بیندازد که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند ادا است، ولى اگر بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند قضا است.

اگر مدّت گرفتن خورشید یا ماه به اندازه خواندن یک رکعت نماز یا کمتر باشد، نماز آیات واجب و ادا است، و همچنین است اگر مدّت گرفتن آنها بیشتر باشد ولى انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن یک رکعت یا کمتر از آن به آخر وقت مانده باشد.

 موقعى که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق مى افتد ـ چنانچه گذشت ـ باید نماز آیات بخواند، و باید به اندازه اى که عرفاً تأخیر گفته مى شود نماز را عقب نیندازد، و در صورت تأخیر نماز را به جا آورد و بنابر احتیاط واجب نیت ادا و قضا نکند.

 اگر گرفتن خورشید یا ماه را نداند و بعد از باز شدن خورشید یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضاى نماز آیات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.

 اگر عدّه اى بگویند خورشید یا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا نکند، و در آن اشخاص شخصى که گفته او شرعاً معتبر است نباشد، و نماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتى که تمام خورشید یا ماه گرفته باشد، نماز آیات را بخواند، ولى اگر مقدارى از آن گرفته باشد خواندن نماز آیات بر او واجب نیست، و همچنین است اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نیست، یا شخصى که ثقه بودن او معلوم نیست بگویند خورشید یا ماه گرفته، بعد معلوم شود که آن دو عادل بوده اند و یا آن شخص ثقه اى بوده که ظنّ بر خلاف قول او نبوده است.

 اگر انسان از گفته کسانى که از روى قاعده علمى از گرفتن خورشید و ماه خبر مى دهند، اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته، باید نماز آیات را بخواند، و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه مى گیرد و فلان مقدار طول مى کشد، و انسان از گفته آنان اطمینان پیدا کند، باید به اطمینان خودش عمل نماید.

ماگر بفهمد نماز آیاتى که خوانده باطل بوده، واجب است دوباره بخواند، و اگر وقت گذشته قضا نماید.

 اگر در وقت نماز یومیه نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت دارد هر کدام را اوّل بخواند اشکال ندارد، و اگر وقت یکى از آن دو تنگ باشد، اوّل آن را بخواند، و اگر وقت هر دو تنگ باشد باید اوّل نماز یومیه را بخواند.

 اگر در بین نماز یومیه بفهمد که وقت نماز آیات تنگ است، چنانچه وقت نماز یومیه هم تنگ باشد، باید آن را تمام کند، بعد نماز آیات را بخواند، و اگر وقت نماز یومیه تنگ نباشد آن را قطع کند، و اوّل نماز آیات و بعد نماز یومیه را به جا آورد.

 اگر در بین نماز آیات بفهمد که وقت نماز یومیه تنگ است، باید نماز آیات را رها کند و مشغول نماز یومیه شود، و بعد از آن که نماز را تمام کرد پیش از انجام کارى که نماز را باطل مى کند، بقیه نماز آیات را از همان جا که رها کرده بخواند.

 اگر در حال حیض یا نفاس زن، خورشید یا ماه بگیرد، نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد، ولى در غیر موقّت مانند زلزله و رعد و برق بنابر احتیاط واجب بعد از پاک شدن نماز را بدون نیت ادا و قضا به جا آورد.

 

دستور نماز آیات

 نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد، و کیفیت آن این است که انسان بعد از نیت تکبیر بگوید و یک حمد و یک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند باز به رکوع رود تا پنج مرتبه، و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید و برخیزد، و رکعت دوم را هم مثل رکعت اوّل به جا آورد، و تشهّد بخواند و سلام دهد.

در نماز آیات ممکن است انسان بعد از نیت و تکبیر و خواندن حمد، آیه هاى یک سوره را پنج قسمت کند، و یک آیه یا بیشتر یا کمتر از آن را بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون این که حمد بخواند قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود، و همین طور تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام نماید، مثلا به قصد سوره ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ )، ( بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ) بگوید و به رکوع رود، بعد بایستد و بگوید: ( قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ ) دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید: ( اَللّهُ الصَّمَدُ ) باز به رکوع رود و بایستد و بگوید: ( لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یوْلَدْ )و به رکوع برود، و سر بردارد و بگوید: ( وَ لَمْ یکُن لَهُ کُفُواً اَحَدٌ ) و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن دو سجده کند، و رکعت دوم را هم مثل رکعت اوّل به جا آورد و بعد از سجده دوم تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد، و نیز جایز است به کمتر از پنج قسمت تقسیم کند، ولى هر وقت سوره را تمام کرد لازم است حمد را قبل از رکوع بعدى بخواند، و بعد از آن یک سوره یا بعض از یک سوره را نیز بخواند.

اگر در یک رکعت از نماز آیات پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را پنج قسمت کند، مانعى ندارد.

چیزهایى که در نمازهاى یومیه واجب و مستحبّ است، در نماز آیات هم واجب و مستحبّ مى باشد، ولى در نماز آیات ـ در صورتى که با جماعت باشد ـ به جاى اذان و اقامه رجاءً سه مرتبه بگویند (اَلصَّلاة).

 مستحبّ است بعد از سر برداشتن از رکوع پنجم و دهم بگوید: (سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ) و نیز پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولى بعد از رکوع پنجم و دهم گفتن تکبیر مستحبّ نیست.

 مستحبّ است پیش از رکوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم قنوت بخواند، و اگر فقط پیش از رکوع دهم هم بخواند کافیست.

اگر در نماز آیات شکّ کند که چند رکعت خوانده و فکرش به جایى نرسد، نماز باطل است.

 اگر شکّ کند که در رکوع آخر رکعت اوّل است یا در رکوع اوّل رکعت دوم و فکرش به جایى نرسد، نمازش باطل است، و اگر در عدد رکوعها شکّ کند بنا را بر کمتر بگذارد، مگر در صورتى که شکّ کند چهار رکوع کرده یا پنج رکوع، که در این صورت چنانچه براى رفتن به سجده خم نشده باید رکوعى را که شکّ کرده به جا آورد، و اگر شکّ او بعد از خم شدن براى سجده و پیش از رسیدن به سجده باشد بنابر احتیاط واجب برگردد و رکوع را به جا آورده و نماز را تمام نماید واعاده کند، ولى اگر به سجده رسیده باشد، باید به شکّ خود اعتنا نکند.

 هر یک از رکوعهاى نماز آیات رکن است که اگر عمداً یا سهواً کم یا زیاد شود، نماز باطل است.